Birinin size aşık olduğuna emin olduğunuz veya sizinle ilgilendiğini düşündüğünüz ama nihayetinde size aşık olmadığını öğrendiğiniz oldu mu? Çoğumuz lise yıllarından buna benzer durumlarla karşı karşıya kalmışızdır. Bize aşık olduğuna emin olduğumuz kişinin aslında olmadığını öğrendiğimizde ise gerçekler bizi şaşırtmış, üzmüş veya rahatlatmış olabilir. Romantik olarak sevildiğimiz konusunda zaman zaman yanılsak ve bazı mesajları yanlış okusak da sonucunda durumun öyle olmadığını öğrendiğimizde üzülerek de olsa bu durumu kabul ediyoruz.
Fakat erotomaniye sahip kişiler bu gerçeklerle yüzleştiğinde bu durumu kabul etmiyor, o kişinin kendilerine aşık olduğunu düşünmeye devam ediyor ve bu konudaki işaretleri yakalamaya çalışıyorlar. Erotomani, aslında bir sanrı türü. Sanrılara sahip kişiler sanrıları olan durumun aksini kanıtlayan faktörleri kabul etmiyor ve bu konudaki inançlarını değiştirmiyorlar. Erotomanik kişiler de birinin kendilerine aşık olduğunu düşünerek o kişiye saplantılı kalmaya devam ediyorlar. Aşık olduğunu düşündükleri kişi genellikle toplum tarafından bilinen biri, bir ünlü veya yüksek bir statüye sahip kişi oluyor. Erotomani, uzun süre sessiz bir şekilde seyredebiliyor ve erotomanik kişi kendisine aşık olduğunu düşündüğü kişiye şiddet içerikli davranışlarda bulunabiliyor ya da obsesif bir şekilde o kişiyi takip edebiliyor. Erotomanik erkeklerde, anti-sosyal davranış öyküsü bulunan erotomanik kişilerde, düşük sosyoekonomik duruma sahip erotomanik kişilerde ve birden fazla kişinin kendisine aşık olduğunu düşünen kişilerde şiddet gösterme ihtimali daha yüksek oluyor. Erotomaninin iki türü bulunuyor ve tedavisinde ilaç ve terapi birlikte kullanılıyor. Bu yazımızda tüm bunlardan ve daha fazlasından bahsettik!
Nedir?
Sanrılar aksi yönde kanıtlar bulunmasına rağmen kişinin inancını değiştirmemesi olarak tanımlanıyor. Sanrılar; depresyon, şizofreni, bipolar bozukluk gibi farklı psikolojik sorunların etkisi olarak ortaya çıkabildiği gibi tek başlarına da görülebiliyor. Bu sanrılardan biri de erotomani. Erotomanide, kişi biri tarafından sevildiğine dair bir sanrıya sahip oluyor. Erotomani, diğer sanrı türlerine göre toplumun dikkatini daha az çeken bir sanrı çünkü genellikle bir kişiyi stalklamak üzerinden kendisini gösteriyor. Kadınlarda daha fazla erotomani görülürken erkeklerde görüldüğünde daha fazla suç durumu oluşturacak şekilde ortaya çıkıyor. Erotomanik kişiler, aksini gösteren birçok kanıt olmasına rağmen o kişinin kendisine aşık olduğuna inanıyor ve reddedilme tepkilerini gizli bir aşk beyanı olarak yorumluyor. Kendilerine yoğun bir aşk duyulduğuna inanıyorlar ve bu aşka karşılık vermedikleri zamanlar olsa da sevildiklerine emin olmaya devam ediyorlar. Erotomanik kişiler, taciz edici aramalar, mail atmalar gibi stalk davranışları gösterdiklerinde fark edilmeye başlıyorlar. Fakat her erotomaniye sahip kişi stalk davranışları göstermiyor.
Erotomani daha çok sevmek değil, sevilmek ile ilgili. Erotomanik kişilere göre karşıdaki kişi ilk aşık olan, daha çok seven ve adım atan taraf olmalı. Hatta bazen erotomanik kişiler karşılık dahi vermeyebiliyor. Onlar için önemli olan sevilen kişi olmak. Genellikle erotomanik kişiler kendisine aşık olduğunu düşündükleri kişilerle çok fazla temasa geçmez ya da geçemezler çünkü bu kişiler genellikle ünlü ya da ulaşılması zor kişiler oluyor. Eğer gerçekten o kişiler erotomanik kişiyi seviyorsa erotomanik kişiler karşılık vermeyebiliyorlar. Fakat çoğunlukla karşılık veriyorlar. Genellikle kendileri olmadan o kişinin mutlu olamayacağına inanıyorlar. Eğer o kişi evliyse evliliklerinin gerçekçi olmadığına inanıyorlar. Kendilerine aşık olduğunu düşündükleri kişinin kendilerini defalarca reddetmesine rağmen aslında kendilerini korumak için yaptığına, yaklaşmada güçlük çektiğine ve açıklanamayan birçok nedenden dolayı sevgisine karşılık veremeyeceğine inanıyorlar. Karşılarındaki kişinin davranışlarını bu şekilde rasyonelleştirmeye yatkın oluyorlar.
Örneğin, o kişi işten çıkarılmışsa bunu ona delicesine aşık olmasından kaynaklandığı şeklinde yorumluyorlar. Erotomanik kişinin zamanla hissettiği duygular şu şekilde sıralanıyor: umut, içerleme ve kin. Erotomanik kişi, nesnenin açıkça aşkını ilan etmesini umduktan sonra ısrarla onun peşine düşüyor ve reddedilerek kendini aşağılanmış hissetmeye başlıyor ve bu duruma içerliyor. Daha sonra kinlenmeye, nefret etmeye, taciz etmeye ve o kişinin kendisine haksızlık ettiğini iddia etmeye başlıyor. Bu sebeple erotomani, zulmedici bir sanrıya dönüşebiliyor.
Yapılan araştırmalara göre erotomanik kişiler çoğunlukla fiziksel olarak çekici bulunmayan ve cinsel deneyimleri kısıtlı olan kişiler oluyor. Bu kişilerin anlamlı bir ilişki geçmişleri genellikle olmuyor ve yalnız bir hayat sürüyorlar. Fakat bu durumu genellemek mümkün olmuyor. Bunun yanında erotomanik kişilerin bazılarının anneleriyle tatmin edici bir ilişki içinde olmadıkları bazılarının ise ebeveynleri ile çok yakın ve bağımlı bir ilişki içinde oldukları görülüyor.
Türleri
Yapılan çalışmalar erotomaninin iki türü olduğunu ortaya koyuyor: birincil ve ikincil erotomani.
Birincil Erotomani
Birincil erotomani, sanrı bozuklukları türlerinden biri ve “Karşılıksız Aşk Sendromu” veya de “Clerambault Sendromu” olarak da biliniyor. Birincil erotomaniye sahip kişilerdeki semptomlar kendisini daha uzun süreli gösteriyor ve tedaviye yanıt verme seviyeleri daha düşük oluyor. Semptomlar hızlı bir şekilde başlıyor ve birincil erotomani başka bir ruh sağlığı probleminin ardından veya onunla ilgili bir belirti olarak ortaya çıkmıyor. Halüsinasyon genellikle görünmüyor ve belirtiler kronik şekilde ilerliyor.
İkincil Erotomani
İkincil erotomani, sanrı bozukluğu türü olarak değil de bir ruh sağlığı probleminin semptomu olarak ortaya çıkıyor. Bu sebeple depresyon, bipolar bozukluk, anksiyete bozukluğu, alkol ve madde bağımlılığı, yeme bozuklukları ve dikkat eksikliği ve hiperaktivite gibi farklı ruh sağlığı problemleriyle birlikte görülebiliyor. Yavaş ve dereceli şekilde artan semptomları bulunuyor. Terapi ve ilaç tedavisiyle birlikte olumlu sonuçlar alınabiliyor. Bunun yanında ikincil erotomanide kişi kendisine aşık olduğunu düşündüğü kişinin zamanla değiştiğini ve farklı kişilerin ona aşık olduğunu düşünebiliyor.
Kimler Risk Altındadır?
Erotomani, kadınlarda erkeklere göre biraz daha fazla gözlemleniyor. Erotomani kendisini ergenlik döneminde gösterebiliyor. Fakat genellikle orta yaşlarda daha sık görülüyor. Ailesinde sanrı bozukluğu olan kişilerde görülme ihtimali artıyor. Bunun yanında kişinin yaşam tarzı, çevresi, genel ruh sağlığı gibi durumlar da önemli bir role sahip oluyor. Erotomaniye sahip kişilerde ortak olarak görülen özellikler ise düşük öz saygı, yoğun reddedilme ve yalnızlık hisleri, sosyal izolasyon ve başkalarının perspektifini almakta zorlanmak gibi durumlar görülüyor.
Erotomani; beyin kanaması, felç, demans veya diğer nörobilişsel hastalıklar ile birlikte görülebiliyor. Benzer şekilde bir yakınının ya da kendisinin tıpatıp benzerleri ile değiştirildiğine inanan Capgras sendromundaki kişilerde de görülebiliyor. Benzer şekilde depresyonda olan, bipolar bozukluğu olan, şizofreni veya borderline kişilik bozukluğu olan kişilerde de görülebiliyor. Diğer ruh sağlığı problemleriyle birlikte görülmesi, çeşitli ruh sağlığı bozukluğuna sahip olmanın önemli bir risk olduğunu gösteriyor. Bununla birlikte belirli bir tanısı olmayan ama stresi veya travmayı yönetmekte zorlanan kişilerin baş etme yöntemi olarak bilinçsiz olarak sanrılara başvurabileceği biliniyor, çünkü gerçeklik çok ağır gelebiliyor. Yani, yüksek stres ve travmalar da risk oluşturabiliyor. Öte yandan yapılan araştırmalar erotomaninin genetik olarak da aktarılabileceğini ortaya koyuyor.
Karşılıksız Aşk Sendromunun Belirtileri Nelerdir?
Erotomaninin en yaygın belirtisi kişinin, birinin ona yoğun romantik duygular hissettiğini düşünmesi oluyor. Bu, ilk başlarda kişinin modunun yükselmesine ve öz güveninin artmasına sebep olabiliyor. Fakat daha sonra erotomanik kişi, bunun öyle olmadığını birinden duyduğunda hayal kırıklığına uğruyor. İlk zamanlarda kişinin günlük hayatını etkilemese de zaman geçtikçe ve sanrılar şiddetini artırdıkça kişi, onu sevdiğini düşündüğü kişi tarafından sözel olmayan mesajlar aldığına inanmaya başlıyor. Işıklardan, rakamlardan, etraftaki şekillerden çeşitli anlamlar çıkararak o kişinin onu sevdiğine dair mesajlar gönderdiğini düşünebiliyor veya bunları sevildiğine dair bir işaret olarak algılayabiliyor. Bu belirtiler karşılıksız aşk sendromuyla ilgili öne çıkan belirtiler olsa da farklı belirtileri de bulunuyor:
- Kendisine aşık olduğunu düşündüğü kişiyi sosyal medyadan obsesif bir şekilde takip etmek
- O kişiye sürekli mesajlar, hediyeler göndermek ve aramak
- Aşık olduğunu düşündüğü kişinin duruşundan, konuşmasından, davranışlarından veya sosyal medya paylaşımlarından çeşitli anlamlar çıkarmak
- O kişinin başka birileriyle ilgilenebilme ihtimaline karşı oldukça kıskanç olmak ve o kişiyi sadık olmamakla suçlamak
- O kişiyle ilgili konuşmak veya onunla ilgili bir aksiyonda bulunmak dışındaki diğer aktiviteleri minimuma indirmiş olmak
- O kişinin kendisini takip ettiğini, temasa geçmek istediğini gösterecek durumlar oluşturmaya çalışmak
- Kendisini tehlikeye atacak derecede o kişiyi taciz edecek girişimlerde bulunmak
Duygusal Belirtileri
Erotomaniye sahip kişiler benzer belirtileri gösterebilseler de belirtiler kişiden kişiye genellikle değişiklik gösteriyor. Erotomanide ortaya çıkan duygusal belirtileri şu şekilde sıralamak mümkün:
- O kişiye derin bir özlem duymak
- Boşluk ve yalnızlık hissetmek
- Düşük öz saygı
- Suçluluk ve utanç duygusu
- Reddedilmeyi veya kendisiyle ilgilenilmemesini kabul etmemek
- Bir talebe karşı verilen “hayır” yanıtını bir yanıt olarak görmemek
- O kişinin sadık olmadığını düşünmek ve o kişiyi kıskanmak
Davranışsal Belirtileri
Erotomaninin, kişilere zorluklar yaşatan duygusal belirtileri dışında davranışsal belirtileri de bulunuyor:
- Kendisine inanmayan kişilere öfkelenmek
- İş, okul, ev hayatını olumsuz etkilese dahi aşık olunduğuna dair düşüncelerle uzun zaman harcamak
- Sosyal medyada, kişilerin duruşlarında veya hareketlerinde gizli mesajlar arayıp onları ortaya çıkarmak için çaba harcamak
- Israrlı şekilde birini aramak, takip etmek veya ona mesaj atmak
- Sanal ortamdan veya yüz yüze olacak şekilde birine gizlice sürekli yaklaşmak
- İstediği kişiye ulaşmasını engelleyen kişilere zarar vermek
- O kişiye sinirlenmek ve agresif davranışlar sergilemek
Erotomani Tedavisi
Erotomani tedavisi farklı yaklaşımların ve yöntemlerin bir araya getirilmesiyle belirli bir düzeyde tedavi edilebiliyor. Erotomani tedavisi öncelikle depresyon gibi eşlik ettiği diğer ruh sağlığı probleminin tedavisine dayanıyor. Örneğin, bipolar bozukluğa sahip birinde görülen karşılıksız aşk sendromu semptomları, bipolar tedavisinde kullanılan lityum veya mod düzenleyicilerin etkisiyle azalabiliyor.
Birçok sanrı bozukluğunda kullanılan ilaçla tedavi yöntemi erotomani tedavisinde de yaygın olarak kullanılıyor. Son yıllarda yaygın olarak kullanılmayan pimozide isimli antipsikotik bunlardan biri. Fakat son yıllarda olanzapine, risperidone, clozapine gibi atipik antipsikotik ilaçlar daha yaygın olarak kullanılıyor. İlaç tedavisiyle birlikte yürütülen psikolojik ve sosyal müdahaleler en etkili yöntemler oluyor. Özellikle devam eden sanrılarla birlikte sosyal izolasyon ve yalnızlık gibi belirtiler ortaya çıkmaya başladığında psikolojik ve sosyal müdahalelerin etkisi oldukça kritik oluyor.
Kişi, terapi esnasında ilişki döngülerini anlayabiliyor, baş etme becerilerini güçlendirebiliyor ve onu bu davranışlara iten dürtüleri fark edebiliyor. Psikodinamik terapi ve bilişsel davranışçı terapi, erotomani tedavisinde etkili birer yöntem olarak biliniyor. Fakat erotomani tedavisinde elde edilen olumlu sonuçlar kısıtlı ya da kısa süreli olabiliyor. Bu sebeple uygulanan tedavi yöntemleri daha çok sosyal olarak kabul görmeyen davranışları azaltma kısmına yönelebiliyor.
Erotomani tedavisinde bireysel psikoterapi yerine aile terapisinin daha etkili olabileceği de öne sürülebiliyor. Bunun yanında erotomanik kişinin kendisine aşık olduğunu düşündüğü kişiden uzak kalması en etkili yöntemler arasında bulunuyor.
Bazı durumlarda erotomaniye sahip kişiler, kendilerine veya etrafındaki kişilere zarar verebilecek hale gelebiliyorlar. Böyle durumlarda hastanede yatarak yapılan tedaviler faydalı olabiliyor.
