Belki ailemizin bir üyesi olan evcil hayvanımız var, belki vaktimizin önemli bir kısmını evcil hayvan videoları izleyerek geçiriyoruz ya da bir gün evimize tüylü bir dost dahil etmeyi hayal ediyoruz: kabul etmemiz gerekiyor ki birçoğumuz evcil hayvanlara bayılıyoruz! Fakat ne kadarımız evcil hayvanların psikolojimiz üzerindeki etkisi hakkında bilgi sahibiyiz? Bu yazımızda evcil hayvanların psikolojiye etkilerini mercek altına alacak, dostlarımızın mental sağlığımız üzerindeki etkisini yakından tanıyacağız.
Evcil Hayvanlar ve İnsan Psikolojisi Arasındaki Bağlantı
Evcil hayvanlar daha iyi bir ruh sağlığına kaynak oluşturarak bizler için bir arkadaştan çok daha fazlasını temsil ediyorlar. Bilimsel araştırmalar insan psikolojisi ve evcil hayvanla birlikte yaşama arasındaki önemli psikolojik faydaların altını çiziyorlar. Bu araştırmalara göre, evcil hayvanlar stresi azaltmaktan duygu düzenlemeye kadar iyilik halimize birçok alanda katkı sunuyorlar. Bu etkileri incelemeden önce evcil hayvanların psikolojiye etkilerinin nedenlerine bakmamız bu ilişkiyi daha iyi anlamamız için önem taşıyor.
Evrimsel faktörler: İnsanlar olarak binlerce yıldır evrimsel sürecimizi hayvanlarla birlikte sürdürüyoruz. Eski zamanlara dayanan bu ilişki, hayvanlarla özellikle de evcil hayvanlarla geliştirdiğimiz ya da geliştirmeyi arzuladığımız güçlü duygusal bağın temelini oluşturuyor.
Biyokimyasal faktörler: Evcil hayvanların psikolojiye etkisinin kimyasal bir boyutu da bulunuyor. Evcil hayvanlarla etkileşime girdiğimizde vücudumuzda bize iyi hissettiren çeşitli hormonlar salgılanıyor. Oksitosin, bir diğer adıyla “sevgi hormonu”nun salgılanması evcil hayvanlarla olmanın bize iyi hissettirmesinin başlıca nedenleri arasında yer alıyor. Evcil hayvanla birlikte yaşama veya onlarla vakit geçirdiğimizde oksitosin hormonu salgılıyoruz bu nedenle de rahatlama ve güven duygularını hissediyoruz. Bununla birlikte stres hormonu olarak da adlandırdığımız kortizon seviyemizde ciddi bir azalma görülüyor. Yani evcil hayvanlar kortizon seviyemizi düşürerek stres ve kaygıyı daha az hissetmemize imkan sağlıyorlar.
Psikososyal Faktörler: Evcil hayvanlar bize koşulsuz bir sevgi ve kabul sunuyorlar. Sevginin bu saf ve güçlü hali sayesinde de benlik saygımız artıyor ve kendimizi daha az yalnız hissediyoruz. Bununla birlikte bir evcil hayvanla birlikte yaşadığımızda günlük rutinlerimizde ve sorumluluklarımızda da değişimler oluyor. Bu değişim günlük yaşamımıza bir düzen getirerek ruh sağlığımızı olumlu yönde etkiliyor.
Yukarıda incelediğimiz gibi evcil hayvanların psikolojiye etkisi farklı faktörlere dayanıyor. Peki bu etkiler neler? Evcil hayvanlara nasıl ve neden bağlanıyoruz?
Evcil Hayvanlarla Olan Bağımızın Psikolojik Etkileri
Evcil hayvanlar ve insanlar arasında kurulan güçlü bağ özellikle son yıllarda psikoloji alanındaki bilimsel araştırmaların odağı oldu. Bu konuya gösterilen ilgi sayesinde evcil hayvanlarla olan bağımızın basit bir arkadaşlığın ötesine geçtiği keşfedildi. Bu bağlamda, araştırmalar günümüzde evcil hayvanlarla kurduğumuz bağın duygu dünyamızdaki ve mental sağlığımızdaki önemli rolünün altını çiziyorlar.
Yalnızlık ve Sosyal Bağlantı
Evcil hayvanlar bize çoğunlukla koşulsuz sevgi ve kabul içeren, yargılayıcı olmayan bir dostluk imkanı sunuyorlar. Bu da evcil hayvanların öz saygımızı, aidiyet ve güven duygumuzu önemli ölçüde artırmasını sağlıyor. Tüylü dostunun her zaman orada olduğunu ve kendisini sevdiğini bilmek insanın yalnızlık hissini evcil hayvanı olmayan insanlara kıyasla önemli ölçüde daha az tecrübe etmesine olanak tanıyor.
Evcil hayvanlar aynı zamanda başkalarıyla iletişime geçmeyi ve sosyal etkileşimleri kolaylaştırarak sosyal becerilerin geliştirilmesinde ve sosyal bağların güçlendirilmesinde de önemli bir rol oynuyorlar. Bu nedenle özellikle sosyal becerilerini geliştirmek isteyenlerimiz veya sosyal izolasyonla mücadele edenlerimiz için önemli bir sosyal bağ kurma alanı açıyorlar. Örneğin, köpek gezdirirken başka köpek sahipleriyle tanışma ya da evcil hayvan bakımıyla ilgili gruplara katılarak yeni insanlarla iletişime geçme imkanı sunuyorlar.
Stres Azaltma ve Rahatlama
Evcil hayvanlarla bağ kurmak özellikle anksiyete ve depresyon gibi mental sağlık sorunlarıyla mücadele edenlerimiz için önemli bir destek kaynağı oluşturuyor. Onlarla geçirdiğimiz sıcak ve sevgi dolu süre, kurduğumuz bağ ve paylaşım anlarımız olumsuz düşüncelerimizin azalmasını ve zorlayıcı duygularla daha kolay şekilde baş etmemizi sağlıyor. Evcil hayvanları sevmek, onlarla oynamak veya onların ihtiyaçlarını karşılamak gevşememize, kalp atışımızın düzene girmesine, kan basıncımızın düşmesine ve endorfin ya da oksitosin hormonu salgılamamızı ve bu sayede stres ve kaygıyla daha sağlıklı bir şekilde baş etmemizi sağlıyorlar.
Duygusal Destek ve Empati
Yukarıda da altını çizdiğimiz gibi evcil hayvanlar özellikle olumsuz duygularla baş etmekte bize önemli bir duygusal destek sunuyorlar. Onların bize tutarlı ve koşulsuz bir şekilde sevgi vermeleri; yalnızlık, kaygı, hüzün gibi duygularımızı veya depresyon gibi zorlayıcı süreçleri daha kolay atlatmamızı sağlayabiliyor. Sıkıntılı zamanlarda konuşamasalar da dinleyici rolüne bürünüyorlar. Evcil hayvanların psikolojiye etkisi bunlarla sınırlı kalmıyor. Bunların yanı sıra, evcil hayvanlar empati becerimizin gelişmesine de katkı sağlıyorlar. Bir evcil hayvanın ihtiyaçlarını anlamak, bu ihtiyaçları karşılamak, duygularını anlamaya çalışmak ve o duygulara yönelik hareket etmeyi öğrenmek empati becerimizin gelişmesine olanak sağlıyor. Evcil hayvanlarla kurduğumuz empatik bağ yalnızca onlarla aramızdaki ilişkiyi güçlendirmekle kalmıyor, aynı zamanda insanlarla etkileşimlerimizde de daha anlayışlı ve şefkatli olmamızı sağlıyor.
Evcil Hayvanlarla Terapi ve İyileşme
Evcil hayvanların psikolojiye etkisi konusunu ele aldığımız bu yazıda evcil hayvanların önemli sağlık problemlerinin tedavi süreçlerinde etkin rol aldıklarını ve terapötik destek sağladıklarını da belirtmemiz gerekiyor. Evcil hayvanlar terapi ve iyileşme süreçlerine geleneksel yaklaşımların yanında ve hatta onların ötesine geçerek önemli bir katkıda bulunuyorlar. Evcil hayvanların iyileştirici gücü başlıca Hayvan Destekli Terapi olmak üzere birçok farklı tedavi sürecinde aktif olarak kullanılıyor. Peki nedir bu Hayvan Destekli Terapi?
Hayvan Destekli Terapinin Tanımı ve Faydaları
Evcil hayvanların psikolojiye etkisi konusunda verebileceğimiz belki de en somut örneklerden biri Hayvan Destekli Terapi ve onun faydaları. Bu terapi yönteminde hayvanlar tedavi sürecine dahil ediliyor ve terapist hayvanlar ile kişi arasındaki etkileşime rehberlik ediyor. Danışanların istek ve ihtiyaçlarına göre köpekler, kuşlar, kediler, atlar, yunuslar ve tavşanlar gibi birçok farklı hayvan bu terapide yer alabiliyor.
Hayvan Destekli Terapi’de hayvanlar Bilişsel Davranışçı Terapi’den Psikodinamik Terapi’ye kadar birçok terapi türüne entegre edilebiliyorlar. Çünkü hayvanlar terapiye destek yönteminde süreci yönlendirmek için değil terapi yolculuğuna yardımcı olmak için tercih ediliyorlar.
Bu bağlamda Hayvan Destekli Terapi sırasında kullanılan tekniklerin terapistin yöntemine ve tercih edilen hayvana göre değişkenlik gösterdiğini söyleyebiliyoruz. Örneğin, atlarla yapılan terapilerde terapi süreci ata binmek, ata bakım sağlamak üzerinden ilerletilirken köpek destekli bir terapide köpek danışanı terapi sırasında rahatlatmak ve kaygısını azaltmak için destek sağlayabiliyor.
Evcil Hayvanların Fiziksel Aktivite ve İyi Oluş Üzerindeki Etkileri
Evcil hayvanların psikolojiye etkilerini tanırken evcil hayvan bakımının fiziksel aktivite yoluyla iyilik halimizi nasıl artırdığının da altını çizmemiz gerekiyor. Evcil hayvanlar, özellikle de köpekler, enerjik ve aktif doğalarıyla hem bakım hem de oyun ihtiyaçlarıyla bizi de fiziksel aktiviteye davet ediyorlar. Bilimsel araştırmalar evcil hayvanlarla yaşamanın artan fiziksel aktiviteyle ve buna bağlı iyilik hali artışıyla yakından ilişki olduğunu gösteriyorlar.
Örneğin, köpekler gerek fiziksel gerek psikolojik sağlıklarını ve canlılıklarını korumak için düzenli egzersize ihtiyaç duyuyorlar. Bu gereklilik evcil hayvanlarla birlikte yaşayanları yürüyüş ya da koşu gibi fiziksel aktivitelere katılmaya teşvik ediyor. Bu sayede evcil hayvanlarla birlikte yaşayanlar kendi sağlıkları için de gerekli olan günlük fiziksel egzersiz ihtiyaçlarını karşılayabiliyorlar. Bu fiziksel aktiviteler genellikle açık havada gerçekleşerek insan sağlığı için ek faydalar da sağlıyorlar. Doğal ortamlarda vakit geçirmek kişileri rahatlatıyor, stres seviyelerini azaltıyor, anda kalmalarını sağlıyor, konsantre olmalarını ve kendileriyle bağ kurmalarını kolaylaştırıyor. Aynı zamanda diğer evcil hayvanlarla birlikte yaşayan insanlarla ve hayvanseverlerle etkileşime alan açarak sosyal yaşama da katkı sağlıyor.
