Panik Atak Nedir? | Belirtileri

Panik atak, genellikle on dakika içerisinde en yoğun seviyesine ulaşan ve herhangi bir gerçek tehlikenin var olmadığı durumlarda gerçekleşen yoğun bir korku nöbeti olarak ortaya çıkıyor. Olabilecek kötü şeylere dair duyduğumuz endişenin aksine panik atak, içinde bulunduğumuz anda korkutucu bir şey olduğu düşüncesinden besleniyor. Nispeten yaygın olmasına ve deneyimleyen kişiler için oldukça olumsuz bir tecrübe olmasına rağmen “Panik atak nedir?” sorusunun cevabını tam olarak anlamak kolay olmuyor. Bu nedenle birçok insan yaşadıklarının psikolojik boyutta olduğundan ve etkili bir tedavisinin varlığından habersiz bir şekilde yaşam boyu bu yıpratıcı deneyime maruz kalabiliyor. Bu sebeple bu yazımızda “Panik atak nedir?”, “Belirtileri nelerdir?” ve “Tedavi yöntemleri nelerdir?” sorularına cevap arayacağız.

Panik Atak Nedir?

Panik atak, hem fiziksel hem de psikolojik belirtilere neden olan ani bir korku ve endişe patlaması olarak tanımlanıyor. Yaşanan korku düzeyi gerçekçi bir tehlikeden kaynaklanmıyor ve panik atağı tetikleyen olay veya koşulların oluşturduğu etkinin seviyesinden bağımsız olarak ortaya çıkıyor. Panik atak yaşayan kişi bu olumsuz deneyimin neden olduğu kalp çarpıntısı, göğüs ağrısı, nefes daralması gibi fiziksel belirtilerle kalp krizi geçirdiği, nefes alamadığı hatta ölüyor olduğu hissine kapılabiliyor. Bu bağlamda “Panik atak nedir?” sorusuna cevap ararken panik atağın olumsuz bir tecrübe olmasına rağmen genellikle hayati bir tehlike içermediğini belirtmemiz faydalı olabilir.  Fakat panik atak deneyimi, gerçekten hayati bir tehlike olduğu zamandakine benzer olarak beynimizin acil durum sistemini harekete geçiriyor. Panik ataklar çoğu zaman herhangi bir uyaran olmadan, net bir tetikleyici olmaksızın meydana geliyorlar. Hatta rahat olduğumuz bir anda, gevşediğimizde veya uyurken bile ortaya çıkabiliyorlar. Eğer panik ataklar tekrarlıyorsa daha önceden kendimizi tehlikede hissettiğimiz ya da yüksek kaygı duyduğumuz bir durum veya mekan tarafından tetikleniyor olmaları muhtemel oluyor. 

Panik ataklar sırasında ve sonrasında yaşadığımız kontrolü kaybetme hissi, bu olumsuz deneyimi daha da yıpratıcı bir hale getirebiliyor. Bir ataktan sonra sıklıkla yeni bir atağın geleceğinden korkmaya başlayabiliyoruz. Bu durum, yeniden panik atak geçireceğimize dair duyduğumuz endişeyle hayatımızın daha kaygılı ve zorlu bir hal almasına neden olabiliyor. Bunun sonucunda günlük davranışlarımızda ve sosyal aktivitelerimizde paniğe neden olacak her türlü durumdan kaçınarak kaygının egemen olduğu bir yaşantıya sürüklenebiliyoruz. Aynı şekilde bedenimizdeki en ufak değişimlere bile odaklanarak bir atağın gelmekte olup olmadığını sürekli olarak kontrol etmeye başlayabiliyoruz. Bu da kaygımızı azaltmak yerine çoğunlukla kaygımızı tetikliyor. 

Panik Atak Belirtileri

Panik atak belirtilerini tanımak, “Panik atak nedir?” sorusunun cevabını daha iyi anlamamızı sağlayabiliyor. Panik olma hali gerçek olmayan bir tehlike algısını içerdiğinden beyin, kaçış (flight) reflekslerimizi harekete geçiriyor. Bunlar, yaşamımızda tehdit edici durumlardan kurtulmamıza yardımcı olmak için evrim sürecinden bize kalan fizyolojik süreçlerdir. Bu süreçler devreye girdiğinde psikolojik ve fiziksel boyutlarda aşağıdaki belirtilere neden olabiliyorlar: 

• Hızlı nefes alıp verme
• Nefes darlığı
• Şiddetli terleme hali
• Titreme
• Mide bulantısı
• Kramplar
• Baş dönmesi ve baygınlık hissi
• Uyuşma veya karıncalanma
• Sıcak basması
• Göğüste sıkışma
• Artan kalp atış hızı
• Kontrolü kaybediyormuş hissi
• Mevcut bir tehlikenin içinde bulunma kaygısı
• Güçlü bir kaçma isteği 
• Kendinden kopuk olma hissi

Yukarıda belirttiğimiz semptomlarda gördüğümüz gibi panik atak belirtileri, kalp krizi veya solunum bozukluğu problemlerine oldukça benzerlik gösteriyor. Bu da bir panik atak sırasında yaşamımız tehlikede olmasa da tehlikedeymiş gibi kaygılanmamıza neden olarak panik duygumuzu artırıyor ve atağı daha da şiddetlendirebiliyor. Bu nedenle “Panik atak nedir?” sorusunun cevabını fiziksel bir sağlık sorunuyla karıştırmamak faydalı olabiliyor. 

Gece Panik Atağı Nedir? 

“Panik atak nedir?” bölümünde de bahsettiğimiz gibi panik ataklar uyku sırasında da meydana gelebiliyorlar. Gece atağı, uykudan panik halinde uyandığımız ve yukarıda belirttiğimiz semptomların eşlik ettiği ani ve yoğun bir korku hali olarak tanımlanıyor. Gece panik atağında oluşan korku, uyandıktan bir süre geçtikten sonra beklenmedik sesler gibi çevresel uyaranlarla tetiklenmiyor. Aksine, belirgin bir tetikleyici olmadan uykudan yoğun bir panikle uyanmamız durumuna gece panik atağı adını veriyoruz. Uyku panik atağı yaşayan birçok kişi çoğunlukla uyanıklık halinde de panik atak geçiren kişiler oluyor. Uyku sırasında yaşadığımız bu panik nöbeti ortalama 2-8 dakika arası sürebiliyor ve çoğunlukla sonrasında bu deneyimi hatırlıyoruz. Gece panik atağı ile ilgili önemli olan başka bir nokta ise gece nöbetinin uyku terörü, uyku apnesi, uyku felci ve kabus görme gibi diğer uyku sorunlarından ayrı, kendi başına bir uyku ve kaygı problemi olması. Aynı zamanda gece panik atakları, rahatsız edici ve olumsuz birer deneyim oldukları için uyku kalitesini de düşürerek günlük yaşamımızın daha da zorlaşmasına neden olabiliyor. 

Panik Atak Her Gün Yaşanır mı?

Panik ataklar gerçek bir tehlike tarafından tetiklenmediklerinden ve sıklıkları kişiden kişiye değişkenlik gösterdiğinden bu soruya kesin bir cevap vermek mümkün olmayabiliyor. Panik atak geçiren bazı kişiler, panik nöbetlerini haftada birkaç kez yaşadıklarını belirtirken bazıları bunun tek seferlik bir deneyim olduğunu söylüyorlar. Panik atağı daha da olumsuz bir deneyim haline getiren de çoğunlukla bu öngörülemez yanı oluyor. Birçok kişi, başka bir nöbet geçirmekten endişe duyduğu için hayatını bu endişeyi giderecek şekilde değiştirmek istiyor veya kaygı uyandırabilecek durumlardan sürekli kaçmaya çalışıyor.

Panik Atak Neden Olur?

Anksiyete veya depresyon gibi bir mental sağlık sorununun varlığı, uzun süre strese maruz kalmak, fiziksel bir sağlık sorununun var olması ya da alkol ve tütün kullanımı gibi diğer etkenlerin de panik ataklara zemin hazırlayabileceği düşünülüyor. Çocukluktaki olumsuz deneyimlerin duygusal dayanıklılık, duygu düzenleme ve stresle sağlıklı baş etme yöntemlerine zarar vermesi nedeniyle panik ataklara neden olabileceği düşünülüyor. Panik atakların ortaya çıkmaları iki kategoride inceleniyor: durumsal ve beklenmedik panik ataklar. Duruma bağlı panik ataklar belirli bir durum veya mekan tarafından tetiklenirken beklenmedik panik ataklar birden bire, hiç kaygı duymadığımız bir durumda bile ortaya çıkabiliyorlar. Örneğin, topluluk önünde konuşma yapma konusunda şiddetli bir şekilde kaygı duyan bir kişi, geniş bir dinleyici kitlesine konuşma yapmadan önce durumsal bir panik atak geçirebiliyor. Beklenmedik panik atak yaşayan biri ise bir anda panik atak deneyimlemeye başlayabiliyor ve bu durumun neden meydana geldiğini anlamakta zorlanabiliyor.

Panik Atak Nasıl Geçer?

“Panik atak nedir?”, “Panik atak belirtileri nedir?” sorularının cevabını ararken de altını çizdiğimiz gibi panik atak tedavi edilebiliyor ve bu konuda yardım alarak iyilik halimizi artırabiliyoruz. Araştırmalar, özellikle psikoterapinin panik atak tedavisinde oldukça etkili olduğunu gösteriyor. Bu bağlamda panik atak ile baş ederken aşağıdaki terapi yöntemlerinden faydalanabiliriz. 

Bilişsel Davranışçı Terapi: Bilişsel davranışçı terapi, panik atakları anlama ve kontrol altına alma konusunda hem davranış hem de düşünce süreçlerini hedef alıyor. Tedavinin odak noktası panik ataklara neden olabilecek davranışlar ve çarpık düşünce süreçleri oluyor.

Grup Terapisi: Grup terapisi sayesinde benzer deneyimler yaşayan kişilerle bu konudaki çekincelerimizi ve etiketlenme korkumuzu paylaşabiliyoruz. Diğer grup üyelerinin panik atakla nasıl baş ettiklerini görerek kendimize uygun yöntemleri seçebiliyor, onların iyileşme süreçlerinden ilham alabiliyoruz. 

Psikodinamik Terapi: Bu terapi yönteminde panik atak süreci psikanalizden yaralanılarak ele alınıyor. Psikodinamik terapide panik atakların kaynağı olabilecek çocukluk deneyimlerine, savunma mekanizmalarına ve bilinçdışı duygu ve düşüncelere odaklanılıyor. 

Çift ve Aile Terapisi: Panik ataklar ve sonrasında neden oldukları endişeli olma hali, aile üyelerimizle veya yakın çevremizle ilişkilerimizi de olumsuz yönde etkileyebiliyor. Çift ve aile terapisi sayesinde ihtiyaçlarımız, destek aradığımız noktalar ve panik atak gibi konularda sevdiklerimizle açık iletişim kurabiliyoruz.

Psikoterapi dışında da günlük hayatımızda uygulayıp panik atağın olumsuz etkilerinden ve yeni bir panik atak kaygısından korunmak adına atabileceğimiz bazı adımlar bulunuyor. Bu önerileri aşağıda sizler için derledik.

‍

• Panik atak belirtilerinin (kalp çarpıntısı, nefes darlığı gibi) kaynağı olabilecek kalp rahatsızlığı gibi bir sağlık sorunun olmadığından emin ol.
• Kendinize yaşadığınız durumun korku, endişe ve kaygıdan kaynaklandığını ve hayati bir tehlikeniz olmadığını sıklıkla hatırlatın.
• Sağlıklı bir uyku düzeni edinmeye özen gösterin. Uykusuz kalmak, vücudumuzu kaygı ve paniğe karşı daha savunmasız hale getirebiliyor.
• Nefes egzersizleri yapın.
• Meditasyon ve yoga gibi aktivitelere zaman ayırmaya özen gösterin.
• Kafein tüketiminizi kontrol altında tutmaya çalışın. Kafein bir merkezi sinir sistemi uyarıcısı olduğu için kafein içeren içecekler tüketmek bizi daha kaygılı bir hale sokabiliyor.
• Egzersiz yapmaya ve sporu alışkanlık haline getirmeye çalışın. Araştırmalar, kaygı belirtilerini azaltmak için günlük 20 dakikalık egzersizin olumlu bir etkisi olduğunu gösteriyor.