.png)
Kendini sık sık hayallere dalmışken buluyor musun? Ya da özellikle hayal kurmak için kendine ayırdığın bir zaman var mı? Hayallerini en çok neler süslüyor? Hepimiz kendimizi zaman zaman hayal dünyamızda gezinirken bulabiliyoruz. Belki başka bir yerde yaşadığımızı, belki de şu an üzerinde çalıştığımız işi başardığımızı hayal ediyoruz. Hatta belki, gerçekte yaşamamız mümkün olmayan, fantastik ögelerle dolu senaryolar kuruyoruz. Örneğin, en sevdiğimiz dizide yer alan bir karakter olmanın nasıl olduğunu düşünebiliyoruz. Evet, hayal kurmak insan olmanın bir parçası ancak neden hayal kuruyoruz? Haydi, beraber hayal gücümüzün derinliklerini inceleyelim ve hayal kurmanın önemine bakalım!
Neden hayal kurarız?
Hayal kurmak, bizi o anki gerçeklikten uzaklaştırıp başka dünyalara götüren bir araç olabiliyor. Kimi zaman, içinde bulunduğumuz andan sıkılabiliyor ve o an başka bir yerde farklı bir şeyle uğraşmak isteyebiliyoruz. Böyle anlarda hayal gücümüze başvuruyor ve kendimizi olmak istediğimiz yere götürüyoruz. Bunu kimi zaman bilinçli bir şekilde yaparken kimi zaman dai farkında olmadan hayallere dalabiliyoruz. Örneğin, dersteyken veya toplantıdayken aklımız haftaya gideceğimiz konsere kayabiliyor. Güzelce giyinip sevdiklerimizle şarkı söylediğimiz bir konser hayali, bize o anki dersten veya toplantıdan daha cazip gelebiliyor. Öte yandan, gerçek dünya bizi bunalttığında kaçmak ve kendimize alternatif bir gerçeklik yaratmak için de hayal kurabiliyoruz. Örneğin, yorucu bir hafta geçiriyorsak gözlerimizi kapatıp kendimizi deniz kenarında hayal edebiliyoruz veya sevgilimizle tartışmışsak onunla geçirdiğimiz sevgi dolu anları düşünmek isteyebiliyoruz. Bunun yanı sıra, özlediğimiz birinin şu an yanımızda olduğu hayalini de kurabiliyoruz. Mesela, yakın arkadaşımızla uzun süredir görüşemediysek “Acaba burada olsa ne yapardık?” sorusu üzerine hayal dünyamıza dalabiliyoruz.
Hayal kurmak ne zaman yararlıdır?
Hayal kurmanın bizim için faydalı bir araç olabileceğini biliyor muydun? Hayal kurmaya yalnızca kendimizi eğlendirmek için başvurmuyoruz. Hayal kurmak aynı zamanda günlük hayatımızda bize destek de olabiliyor. Gel birlikte hangi konularda hayal gücümüzden faydalanabileceğimize göz atalım:
Hedef Belirleme ve Yol Alma
Hayal kurmak, hedef belirlememize ve onun için adım atmamıza yardımcı olabiliyor. Özellikle geleceğe dair kurduğumuz hayaller ileride nerede olmak istediğimiz hakkında bize güçlü ipuçları verebiliyor. Örneğin, denize kıyısı olmayan bir şehirde yaşıyorsak ve hayallerimizde kendimizi deniz manzaralı bir evde görüyorsak kendimize şehir değiştirme hedefi koyabiliyoruz. Hayalimiz her zaman başka bir şehre taşınmak kadar büyük de olmayabiliyor. Kendimizi sık sık sahnede şarkı söylerken hayal ediyorsak ses eğitimi almak hedefimiz haline gelebiliyor.
Hedef belirlerken hayal gücümüzden yararlanmak istediğimizde kendimize soru sormak faydalı olabiliyor. Örneğin, “1 yıl sonra kendimi nerede görmek istiyorum?” veya “Gözümü açtığımda 5 yıl sonraki hâlime uyansam bir günümü nasıl geçiriyor olmak isterdim?” gibi soruların cevabını gözümüzde canlandırmak, kendimize hedef koymamızı kolaylaştırabiliyor.
Hayal kurmak, hedef belirlememizde yardımcı olduğu gibi hedefimize yol almamızda da etkili olabiliyor. 2012 yılında yapılan bir çalışmada, öğrencilerin kendilerine koydukları bir hedefi seçmeleri ve bu hedef üstüne belli bir süre boyunca hayal kurmaları isteniyor. Bir ay sonra sorulduğunda hayal kuran öğrencilerin, kurmayanlara oranla hedeflerine doğru daha çok yol aldıkları görülüyor.
Stresle Başa Çıkma
Zaman zaman stresle baş etmekte zorlanabiliyoruz. Örneğin, konuşma yapmak için sahne arkasında bekliyorsak veya teslim tarihi yaklaşan bir projenin üzerinde çalışıyorsak stres seviyemiz oldukça artabiliyor. Böyle anlarda hayal gücümüzden yardım alabileceğimizi biliyor muydun? O an içinde bulunduğumuz durumun yarattığı stres boğucu bir hâle geldiğinde aslında sadece hayal kurmak bizi rahatlatabiliyor. Nasıl mı? Öncelikle, mümkünse fiziksel olarak bulunduğumuz ortamdan uzaklaşabilir, değilse de bakışlarımızı başka bir yöne çevirebiliriz. Sonra, gözlerimizi kapatıp birkaç derin nefes alabilir ve hayalimizde “güvenli yer”imize, yani kendimizi mutlu ve huzurlu hissettiğimiz bir yere gidebiliriz. Bu yer, daha önce bulunduğumuz veya sık sık uğradığımız bir yer olabileceği gibi, tamamen hayal gücümüzle yarattığımız bir yer de olabilir. Aynı şekilde, sevdiğimiz birinin yanında olduğumuzu ve ona sarıldığımızı, onun varlığıyla sakinleştiğimizi hayal edebiliriz.
Karar Verme
Hepimizin günlük hayatta kararsız kaldığı, ne yapacağını bilemediği durumlar olabiliyor. Böyle anlarda hayal kurmak, ne istediğimizi daha iyi anlamamızı sağlayarak karar verme sürecimizi kolaylaştırabiliyor. Örneğin, özel bir gün için alışveriş yaparken birkaç seçenek arasında kaldıysak kendimizi bu kıyafetlerle o özel günde hayal etmek seçimimizi kolaylaştırabiliyor. Hayalimizde kendimizi hangisiyle nasıl gördüğümüzü ve hissettiğimizi anlayabiliyor, böylece daha kolay seçim yapabiliyoruz. Kıyafet seçiminden daha ciddi konularda da hayal gücümüz karar vermemize yardımcı olabiliyor. Örneğin, romantik ilişkimizi sürdürmekte zorlanıyor ve bitirme konusunda kararsız hissediyor olabiliriz. Böyle bir durumda, kendimize “Benim için ideal bir ilişki nasıl görünürdü?” veya “Sevgilimden ayrıldığım bir durumda uzun vadede kendimi nasıl hissederdim?” sorularını sorabiliyor ve hayal gücümüzü kullanarak bu sorulara yanıt arayabiliyoruz.
Hayal kurmak tehlikeli olabilir mi?
Peki, hayal kurmak, bu kadar yararının yanı sıra bizim için tehlikeli bir hâl de alabiliyor mu? Atasözünün de dediği gibi, her şeyin çoğu zarar olabiliyor. Hayal kurmak da sıklığına, içeriğine ve işlevine bağlı olarak bir ruh sağlığı bozukluğu halini alabiliyor.
Maladaptive daydreaming (Hayal Kurma Bozukluğu) nedir?
Türkçeye “hayal kurma bozukluğu” olarak çevirebileceğimiz maladaptive daydreaming, henüz ayrı bir tanı kategorisine sahip olmayıp psikoloji alanında yeni yeni tanınıyor. Maladaptive daydreaming basitçe canlı, kurgusal ve yoğun duygular içeren fantazi faaliyeti olarak tanımlanıyor. Genellikle gün içerisinde aşırı tekrarlanıyor ve kişisel, sosyal ve akademik/mesleki hayatın önüne geçiyor. Bunun yanı sıra, tekrarlayan fiziksel hareketler veya müzik eşliğinde gerçekleşebiliyor. Hayal kurma bozukluğu olan kişiler, mümkün olan her an hayal kurmak için güçlü bir dürtüye sahip oluyor ve hayal kuramadıkları anlarda huzursuz ve sinirli hissediyorlar. Aynı zamanda bu kişiler, hayal kurma dürtülerinin önüne geçme çabalarında başarısız olup hayal kurma seansları sonrasında utanç ve suçluluk duyabiliyorlar.
Maladaptive daydreaming (Hayal Kurma Bozukluğu) belirtileri nelerdir?
Maladaptive daydreaming’in en temel ayırıcı özelliği, günlük hayatımızın işleyişini bozması oluyor. İşlevsiz hayal kuran insanlar, vakitlerinin büyük bir kısmını günlük hayattan kopuk bir şekilde fantazi dünyalarında geçiriyorlar. Bu nedenle kişisel, sosyal ve akademik/mesleki sorumluluklarını ve hatta temel ihtiyaçlarını aksatabiliyorlar. Peki, hayal kurmamızın işlevsiz bir hâle geldiğini nasıl anlayabiliriz?
- Kurduğumuz hayaller orijinal karakter ve mekanlar içeriyorsa
- Fantazi dünyamız yaşadığımız çoğu olayla harekete geçiyorsa
- Günlük işlerimizi tamamlamakta zorlanıyorsak
- Geceleri hayal kurmaktan uyuyamıyorsak
- Hayal kurmak için karşı koyması güç bir arzu ve dürtü hissediyorsak
- Hayal kurarken tekrarlayan fiziksel hareketler sergiliyorsak
- Hayal kurarken kendi kendimize fısıldıyor veya konuşuyorsak
- Hayal kurma seanslarımız birkaç saat kadar uzun sürüyorsa
- Hayal kurmak üzerine stresleniyorsak
maladaptive daydreaming yaşıyor olabiliriz. Eğer bu maddelerden birkaçını yaşıyorsak bir ruh sağlığı uzmanına danışmamız ve destek almamız faydalı olabiliyor.
#RelateYanında!
Eğer stresle başa çıkmakta zorlanıyor ve hayal gücünü bu yolda nasıl kullanabileceğini merak ediyorsan veya hayal kurma bozukluğuyla baş ederken kendini sık sık stresli buluyorsan merak etme #RelateYanında! Hemen uygulamaya girip “Stresi Yönetmek” yolculuğuna başlayabilir ve bu yolda kendine destek olabilirsin.
