Siz de depremden bu yana sıcak bir yatakta uyuduğunuz, yemek yiyebildiğiniz, evinizde oturmaya devam ettiğiniz, hatta nefes aldığınız için suçluluk duyuyor musunuz? Sanki bir şeyler yapabilseydiniz her şey çok farklı olabilirdi gibi mi hissediyorsunuz? Peki bütün bu olanlarda sizin sorumluluğunuz gerçekten ne kadar var? Eğer bütün bu sorular size yabancı değilse siz de hayatta kalanın suçluluk duygusunu tecrübe ediyor olabilirsiniz.
Hayatta kalanın suçluluğu; doğal afetler, salgın hastalıklar veya kazalar gibi büyük ve ölümle sonuçlanan olayların sonunda hayatta kalmaya devam edenlerin hissettiği bir duygu olarak tanımlanıyor. Bu yaygın görülen yoğun duygu, onu hissedenlerin hayatında ciddi bir iz bırakabiliyor.
Bu suçluluk hissi, genellikle başkalarına yardımcı olamadığımız ve onları koruyamadığımızı düşündüğümüzde kendini gösteriyor. Hayatta kalan kişi kendi kendine “Neden ben değil de o?” ya da “Daha farklı ne yapabilirdim?” gibi sorular sorabiliyor. Bu duygu, durumlar üzerinde bizim zannettiğimizden daha fazla kontrole sahip olduğumuz inancıyla ilişkili olduğu için “elimizden geleni” yapmadığımız hissiyle bir arada ortaya çıkıyor. Genellikle; üzüntü, şok, yoğun bir sorumluluk hissi olarak kendisini gösteren hayatta kalanın suçluluğu birçoğumuzu çeşitli düzeylerde etkiliyor.
Hayatta kalanın hissettiği suçluluk duygusunun yaygın belirtileri şu şekilde sıralanıyor:
- Yoğun suçluluk ve utanç duygusu
- Kişinin yaptığı günlük aktivitelerden keyif alamaması (Bazen ileri düzeyde depresyonla sonuçlanabiliyor.)
- Yüksek düzeyde kaygı ve korku
- Yaşananlar sırasında yaptıklarını aşırı düşünmek (ruminasyon)
- Ruh halinde dalgalanmalar ve öfke patlamaları
- Yoğun çaresizlik duygusu
- Kabuslar görmek ve olay tekrarlanıyormuş gibi hissetmek
- Uykuya dalmakta ve uykuyu sürdürmekte zorlanmak
- Baş ağrısı, karın ağrısı, aşırı yorgunluk hali
- Başkalarıyla etkileşime girmekten kaçınmak
- Dikkatini toplamakta ve düşünmekte zorlanmak
- Hayat amacını kaybetmiş gibi hissetmek
Bu belirtilerin hepsinin herkes için aynı şekilde olmadığını, kimimizde daha hafif ya da daha şiddetli görülebileceğini hatırlatmak isteriz.
Bu suçluluk duygusu ile baş edebilmek için ilk adım hissettiğimiz duygunun farkına varmak oluyor. Bu duygu ile baş ederken yakınlarımızdan destek almak, kendimizi affedebilmek ve kayıplarımız için yas tutmak için kendimize yeteri kadar zaman verebilmek gerekiyor. Bu noktada duygularımıza farklı açılardan bakmayı denemek ve kendimize daha şefkatli yaklaşmak çok önemli. Ancak bu baş etme becerilerini yoğun travmatik deneyimlerden sonra kendi başımıza geliştiremememiz de gayet sık yaşanan ve anlaşılır bir durum. Bu noktada bir uzmandan destek alarak duygu ve düşüncelerimizi yeniden tanımlayabilmek ve psikolojik dayanıklılığımızı artırmak bize yardımcı olabilir.
